Kent u de symptomen van de ziekte van Parkinson echt? De meesten van ons hebben de neiging om deze degeneratieve pathologie te associëren met tremoren. De symptomen van Parkinson zijn echter niet beperkt tot deze aandoening. Het is belangrijk om ze te kennen om een vroege diagnose en snelle implementatie van de juiste zorg mogelijk te maken. Goed geïnformeerd zijn kan inderdaad het welzijn van Parkinsonpatiënten verbeteren.
Hoe ontwikkelt de ziekte van Parkinson zich?
Aangenomen wordt dat in de meeste gevallen een combinatie van externe omgevingsinvloeden en erfelijke factoren de oorzaak is van de ziekte van Parkinson. In zeldzame gevallen (5-10% van de Parkinsonpatiënten) is de ziekte genetisch bepaald. Mutaties in bepaalde genen (PARK 1-16) worden doorgegeven en kunnen leiden tot de ziekte van Parkinson. Deze vorm wordt een monogenetische variant genoemd. Getroffen patiënten worden meestal ziek vóór de leeftijd van 40 jaar.
Parkinson is een neurodegeneratieve ziekte waarbij een progressief verlies van zenuwcellen in bepaalde hersengebieden microscopisch te zien is. De substantia nigra, een kernstructuur in het gebied van de middenhersenen waar met name de boodschapperstof dopamine, een zogenaamde neurotransmitter, wordt gevormd. Het dopaminesignaal van de substantia nigra is essentieel voor gedragscontrole. Het reguleert de informatieverwerking in de basale ganglia – een verzameling kernen diep in de grote hersenen – die een centrale rol spelen bij het plannen en selecteren van gedrag en motorische functies. Simpel gezegd, het dopaminesignaal triggert bepaalde activiteiten terwijl het andere remt, waardoor gecoördineerd gedrag mogelijk wordt. Daarnaast is dopamine belangrijk voor motorisch leren en motivatiecontrole.
Naarmate de ziekte voortschrijdt, worden ook zenuwcellen in andere hersengebieden aangetast die geen dopamine produceren. Dit leidt tot tal van symptomen (vegetatieve stoornissen, pijn, slaapstoornissen, psychische stoornissen), die voor de patiënt steeds stressvoller worden naarmate de ziekte voortschrijdt. Een voorbeeld hiervan is de nucleus pedunculopontinus in de hersenstam, die belangrijke functies heeft bij het beheersen van stabiel lopen en het reguleren van aandacht en slaap.
Lees ook :- Oorzaken en symptomen van multiple sclerosec
Welke soorten Parkinson zijn er?
Afhankelijk van welke hoofdsymptomen bijzonder uitgesproken zijn, wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende typen van de ziekte van Parkinson:
- Akinetisch-rigide type: Gebrek aan beweging en strengheid staan op de voorgrond
- Tremor Dominantie Type: duidelijke tremor, minder rigiditeit en posturale instabiliteit
- Equivalentietype: de klassieke hoofdsymptomen van akinesie, rigiditeit en tremor zijn ongeveer even uitgesproken
De symptomen van Parkinson kunnen ook optreden in de context van andere ziekten van het zenuwstelsel. De prognose is hier anders en de getroffen patiënten reageren niet of onvoldoende op de gebruikelijke therapieën (medicamenteuze behandeling of neuromodulatie). De diagnose van deze atypische Parkinson-syndromen is daarom zowel prognostisch als therapeutisch belangrijk.
Atypische Parkinson-syndromen zijn:
- Meerdere systeematrofieën (MSA)
- Lewy body dementie
- progressieve supranucleaire verlamming (PSP)
- Corticobasale gangliondegeneratie (CBD)
Wat zijn de symptomen van de ziekte van Parkinson?
Het eerste criterium voor het stellen van de diagnose van de ziekte van Parkinson is de aanwezigheid van ten minste twee van de drie belangrijkste symptomen van de ziekte: traagheid bij het initiëren van beweging (akinesie), specifieke spierstijfheid en tremor in rust.
Het feit dat de symptomen zich meestal aan één kant van het lichaam voordoen, is vrij kenmerkend. We hebben het over asymmetrische manifestaties.
Bij de ziekte van Parkinson kunnen andere manifestaties optreden: vermoeidheid, apathie, motorische stoornissen, enz.
Lees ook :- Paniekaanvallen en paniekstoornis: Oorzaken en behandeling
De diagnose van ziekte van Parkinson
De diagnose is uitsluitend gebaseerd op symptomen en lichamelijk onderzoek. Een specialistisch advies van een neuroloog voor aanvang van de behandeling is wenselijk.
Het klinisch onderzoek en, in sommige gevallen, aanvullende onderzoeken, zoals biologische bloedtesten of hersenbeeldvormingstests (hersenscanner of MRI), maken het mogelijk om te elimineren:
- een essentiële tremor of een tremor van een andere oorzaak;
- een parkinsonsyndroom als gevolg van het innemen van medicijnen (neuroleptica, anti-emetica, enz.), metaalvergiftiging (mangaan, enz.) of andere neurologische aandoeningen.
Lees ook :- Bipolaire stoornis: Betekenis, symptomen, behandeling
Welke behandelmogelijkheden zijn er voor Parkinsonpatiënten?
Nauwe samenwerking tussen verschillende disciplines is cruciaal voor een succesvolle behandeling van de ziekte van Parkinson. Medicamenteuze therapie heeft de hoogste prioriteit en wordt uitgevoerd door neurologen met speciale kennis op het gebied van bewegingsstoornissen. Chirurgische ingrepen zoals laesieprocedures of diepe hersenstimulatie (DBS) kunnen een belangrijke ondersteunende rol spelen in de therapie. Deze procedures zijn zeer gespecialiseerd en vereisen een grondige training op het gebied van functionele neurochirurgie. De nauwe interdisciplinaire samenwerking tussen neurologen en functionele neurochirurgen in het Inselspital garandeert een competente en vooral individuele holistische behandeling voor elk van onze patiënten.
Medische therapie
Door het afsterven van de zenuwcellen in de substantia nigra die dopamine als neurotransmitter afgeven, is er een disbalans in het fijn afgestelde zendersysteem van de basale ganglia. Als gevolg hiervan is er, om het heel simpel te zeggen, een tekort aan dopamine en een teveel aan acetylcholine in de signaaloverdracht tussen de zenuwcellen in het gebied van de basale ganglia. Medicamenteuze behandeling is in de eerste plaats gericht op het herstellen van de dopaminerge signalering en tegelijkertijd het remmen van de overdracht van acetylcholine. Meestal worden hiervoor de volgende medicijnen gebruikt:
L-Dopa
L-Dopa is een voorloper van dopamine en wordt in de hersenen omgezet in dopamine door het enzym DOPA decarboxylase (DDC). L-Dopa is het meest effectieve en goed verdragen medicijn voor de behandeling van de symptomen van Parkinson en is momenteel het favoriete medicijn. Het verbetert voornamelijk akinesie en stijfheid, minder tremor. Uit langetermijnwaarnemingen weten we dat na meerdere jaren L-DOPA-therapie het effect geleidelijk afneemt en het effect in de loop van de dag onderhevig is aan aanzienlijke schommelingen (zogenaamde effectfluctuaties).
Dopamine-agonisten
Dopaminerge agonisten zoals B. pramipexol, ropinirol, rotigotine en piribedil werken rechtstreeks in op de dopaminereceptoren. Deze worden onder andere gebruikt om de benodigde hoeveelheid L-DOPA te verminderen en in gevallen waarin patiënten niet meer betrouwbaar reageren op L-DOPA. Voordelen van dopamine-agonisten zijn onder meer het feit dat er minder fluctuaties zijn in de werking en verhoogde mobiliteit (zogenaamde dyskinesie) als bijwerkingen. Nadelen zijn dat tijdens de behandeling bij 15% van de patiënten gedragsproblemen zoals obsessief-compulsieve stoornissen of verminderde impulsbeheersing werden waargenomen. Dit uit zich bijvoorbeeld in gokverslaving, koopwoede, geldproblemen, hyperseksualiteit etc.
Remmers van monoamineoxidase type B (IMAO-B)
IMAO-B (rasagiline) heeft een laag dopaminerge werking door de afbraak van dopamine te remmen. Ze dienen meestal als een aanvullend actief ingrediënt om het effect van L-DOPA te versterken en de fluctuaties in het effect van L-DOPA-therapie te verminderen.
Anticholinergica
Bijvoorbeeld benserazide. Deze langst bekende therapie remt de signalering van acetylcholine. Deze medicijnen blijven belangrijk in gevallen waarin tremor of autonome stoornissen de dominante symptomen zijn. Het effect op akinesie en rigor is op de achtergrond. Mogelijke bijwerkingen zijn geheugenproblemen en kunnen een probleem zijn bij de ziekte van Parkinson in een gevorderd stadium.
De lijst met medicijnen die hier wordt vermeld, beweert niet volledig te zijn. De medicijnen kunnen afzonderlijk of in combinatie worden gebruikt.
Injectie therapie
Naast de vermelde geneesmiddelen kan de dopamine-agonist apomorfine ook worden gebruikt als injectie onder de huid of in de vorm van een apomorfinepomp voor continue toediening in de twaalfvingerige darm. Deze therapie komt in beeld wanneer medicamenteuze behandeling met tabletten niet meer voldoende helpt.
Chirurgische therapie
Chirurgische therapie voor de ziekte van Parkinson maakt deel uit van functionele neurochirurgie. De geschiedenis van functionele neurochirurgie bij de behandeling van Parkinson gaat terug tot de tweede helft van de 20e eeuw. De ontwikkeling van neurochirurgische procedures in die tijd, die gebaseerd zijn op zogenaamde stereotactische frames, maakte het mogelijk om sondes met millimeterprecisie in specifieke doelgebieden van de hersenen te plaatsen.
Klassiek veroorzaakten de op deze manier ingebrachte sondes verhitting en dus sclerosering van het omringende zenuwweefsel 2
Cif L, Hariz M. Zeventig jaar met de Globus Pallidus: pallidale chirurgie voor bewegingsstoornissen tussen 1947 en 2017. Mov Disord. 2017;32:972-982.
. Bovendien werd Parkinson behandeld door kleinere laesies te plaatsen in het gebied van de globus pallidus internus (GPi) en de nucleus subthalamicus, evenals in het geval van tremor in het gebied van de motorische thalamus (nucleus ventralis intermedius, VIM) . Baanbrekend werk in de jaren negentig van de Franse neurochirurg Alim Louis Benabid toonde aan dat het inbrengen van elektroden voor hoogfrequente stimulatie in deze hersengebieden hetzelfde effect had, met als voordeel dat bijwerkingen beter vermeden konden worden door de stimulatiesterkte aan te passen.
Deze nieuwe therapie werd diepe hersenstimulatie (DBS) genoemd en is nu de standaard chirurgische therapie in Inselspital 3
Deuschl G, Schade-Brittinger C, Krack P et al. Een gerandomiseerde studie van diepe hersenstimulatie voor de ziekte van Parkinson. New England Journal of Medicine. 2006;355:896-908.
. Er zijn drie mogelijke structuren in de hersenen voor diepe hersenstimulatie bij patiënten met Parkinson:
de nucleus subthalamicus (STN)
de globus pallidus internus (GPi)
de ventrale intermediaire kern van de thalamus (Vim)
Deze mogelijke doelgebieden moeten als alternatieven voor elke patiënt afzonderlijk worden besproken in de deskundigenraad. De stimulatie in het gebied van de nucleus subthalamicus (STN) is het doelwit van eerste keuze omdat de stimulatie ook met succes akinesie en rigiditeit behandelt en de medicijndosering meestal aanzienlijk kan worden verlaagd. Mogelijke keerzijde is verslechtering van reeds bestaande houdingsinstabiliteit. Volgens de studiesituatie is GPi-stimulatie 4 momenteel equivalent.
Patiënten met pre-motorische PD hebben niet-motorische symptomen zoals verminderd reukvermogen, depressie en verschillende gastro-intestinale en andere systemische kenmerken waarvan is aangetoond dat ze ouder zijn dan de klassieke motorische kenmerken van de ziekte van Parkinson.
De ziekte van Parkinson wordt veroorzaakt door een verlies van zenuwcellen in het deel van de hersenen dat de substantia nigra wordt genoemd. Zenuwcellen in dit deel van de hersenen zijn verantwoordelijk voor het produceren van een chemische stof genaamd dopamine.
Cerebrale MRI is niet bruikbaar voor de diagnose van de ziekte van Parkinson, maar nieuwe sequenties maken het mogelijk om morfologische afwijkingen van de substantia nigra in deze pathologie in beeld te brengen.
Deze syndromen omvatten meervoudige systeematrofie (MSA), progressieve supranucleaire verlamming (PSP), corticobasale degeneratie (CBD) en de ziekte van Lewy-lichaampjes.
