Bipolaire stoornis: Betekenis, symptomen, behandeling

Een persoon met een bipolaire stoornis ervaart zijn emoties met overmatige intensiteit en heeft soms moeite om ze onder controle te houden. De persoon kan bijvoorbeeld de gebeurtenissen in zijn dagelijks leven ervaren met diepe droefheid of een gevoel van extreem geluk.

Een persoon met een bipolaire stoornis maakt periodes door waarin hun stemming heel anders is. Deze periodes worden “afleveringen” genoemd. De frequentie, duur en intensiteit van deze episodes kunnen van persoon tot persoon verschillen. De persoon kan daarom moeite hebben om zijn professionele, familiale en sociale verplichtingen na te komen.

Wat is een bipolaire stoornis?

Bipolaire stoornis is een chronische psychiatrische ziekte die wordt gekenmerkt door terugkerende stemmingsstoornissen; vroeger heette het manisch-depressieve psychose.

Bij zieke mensen evolueert de stemming typisch volgens twee fasen (vandaar de term “bipolair”), die afwisselend voorkomen: episode(n) manisch(en) of hypomanisch(en) (verheven stemming, agitatie psychomotorisch) en depressieve episode(n). ) met intervallen van remissie.

Bipolaire stoornis met afwisselend manische episodes en depressieve fasen

• Manische afleveringen

Tijdens deze fasen van opgetogenheid zijn patiënten extreem actief, zelfs geagiteerd en voelen zich soms euforisch en opgetogen. Dit komt tot uiting in hun gedrag: ze plannen bijvoorbeeld meerdere projecten of doen grote uitgaven zonder hun verdiensten te controleren. Tijdens deze periodes kunnen patiënten echter ook prikkelbaar zijn.

• Depressieve episodes

Ze komen overeen met een afname van de stemming na een manische fase. Patiënten kunnen dan grote droefheid ervaren en alle verlangen naar activiteit verliezen. Soms trekken ze zich terug in zichzelf en ontwikkelen ze zelfmoordgedachten.

Tussen deze episodes kan de stemming weer normaal of bijna normaal worden: dit zijn de remissie-intervallen

Andere manifestaties van een bipolaire stoornis

Volgens de zieke mensen wordt een bipolaire stoornis anders uitgedrukt:

-bij sommige mensen wordt een bipolaire stoornis gekenmerkt door het optreden van een of meer manische episodes of gemengde episodes. Deze gemengde episodes bestaan uit een snelle opeenvolging van manische en depressieve fasen op dezelfde dag,

-in andere gevallen, en dit is het meest voorkomende geval, wordt een bipolaire stoornis gekenmerkt door het optreden van een of meer ernstige depressieve episodes en ten minste één hypomane episode.
We spreken van “hypomanische” episodes in plaats van “manisch” omdat de fasen van exaltatie minder uitgesproken zijn. Deze toestand kan verenigbaar zijn met een subnormaal sociaal leven.
Sommige patiënten waarderen deze periodes ook, waarin ze zich bijzonder effectief voelen. Aan de andere kant moedigt het hen soms aan om met hun behandeling te stoppen, met het risico op ernstigere manische episodes.

Lees ook :- Paniekaanvallen en paniekstoornis: Oorzaken en behandeling

Hoe herken je dat je mogelijk een bipolaire stoornis hebt?

Bipolaire stoornis is een ziekte die zich meestal voor het eerst manifesteert op jonge leeftijd. Getroffenen omschrijven hun leven soms als een film waarin de scènes door elkaar lopen en die ze niet meer regisseren. In tegenstelling tot een depressie ontwikkelt de typische manische fase zich vrij snel. Binnen slechts een paar dagen laat de manie de getroffenen bruisen van energie en dwingt het hen om topprestaties te leveren. Je bent de klok rond in een goed humeur en barst van de energie of hebt veel ideeën. Het rad van activiteit blijft draaien totdat het uiteindelijk tot stilstand komt – het is niet ongebruikelijk dat de depressie in de hel volgt onmiddellijk na de manie. Als je bipolaire patiënten achteraf vraagt naar het begin van hun ziekte, geeft ongeveer 73% aan dat hun ziekte begon met een depressieve episode.

Wat zijn de oorzaken van een bipolaire stoornis?

De oorsprong van manische depressie is zeer zeker gekoppeld aan genetica. Er is een sterke familiale aanleg die resulteert in een kwetsbaarheid van de stemming en een onvermogen om iemands emoties te reguleren. Deze aanleg lijkt te worden bepaald door een reeks genen waarvan de invloed nog moet worden opgehelderd.

Op deze gunstige grond speelt de omgeving een rol bij het uitlokken van een bipolaire stoornis. Inderdaad, de eerste episodes van manisch-depressieve psychose worden vaak veroorzaakt door een stressvolle gebeurtenis of overwerk (gebrek aan slaap, jetlag, nachtwerk, enz.). Andere factoren kunnen ook triggers zijn, zoals infecties van het zenuwstelsel, hoofdtrauma, alcoholisme of drugsverslaving.

Als de eerste afleveringen de voorkeur lijken te krijgen van externe gebeurtenissen, kunnen de volgende spontaan verschijnen. Inderdaad, deze eerste cycli zouden veranderingen in de hersenen veroorzaken, waardoor de kans op het ontwikkelen van andere crises toeneemt zonder een factor te veroorzaken.

Lees ook :- Symptomen van ziekte van meniere

Risicofactoren bipolaire stoornis

Bipolaire stoornis heeft niet slechts één oorzaak. Vaak is het een combinatie van verschillende factoren die leidt tot het optreden van symptomen. Hier zijn enkele van deze factoren:

• biologische factoren : erfelijkheid, dwz het feit dat andere mensen in de familie deze aandoening hebben of al hebben;
• sociale factoren: de aanwezigheid van stressoren in het leven van de persoon;
• omgevingsfactoren : overmatig gebruik van alcohol, drugs of afhankelijkheid van deze stoffen.

Recent onderzoek naar de oorzaken van bipolariteit neigt naar een verstoring van de biochemische balans van de hersenen die gepaard gaat met een kwetsbaarheid voor emotionele en fysieke stress.

Symptomen van een bipolaire stoornis

Het wordt gedefinieerd als een snel cyclische bipolaire stoornis wanneer de episodes frequent zijn (meer dan vier per jaar). Over het algemeen komen de episodes niet zo vaak voor en ondanks deze grote subjectieve variabiliteit is de duur van de cyclus voor elke persoon meestal regelmatig. Stemming is onstabiel, kan verhoogd of prikkelbaar tot ernstige agitatie zijn. Lachen, grappen maken en constant praten zijn typische symptomen. Bekendheid met gesprekspartners kan onvoldoende, overdreven zijn.

Andere symptomen zijn onophoudelijke activiteit of bezig zijn met een groot aantal activiteiten, maar slechts een paar uitvoeren, milde tot ernstige hyperactiviteit, grote sommen geld uitgeven, verhoogde eetlust, willekeurige seksuele activiteit, slecht slapen tot op het punt van slapeloosheid, exotische of bizarre kleding, onvermogen concentreren. Kenmerkend is de verandering van denkprocessen die “ideeënvlucht” wordt genoemd; bovendien is er een spraakzame taal met vaak expliciete seksuele inhouden en een versoepeling van de associatieve banden op basis van assonanties in plaats van op basis van de inhoud.

Wanen en hallucinaties zijn andere symptomen die vaak worden waargenomen. Bij manie voelt het individu zich uitbundig en verheven, overmoedig en gelooft dat hij in zijn best mogelijke mentale toestand verkeert. Bij een depressie denkt en handelt hij traag, ervaart hij een gevoel van verdriet, nutteloosheid en schuldgevoelens, kan geen beslissingen nemen, is lethargisch, afgestompt.

Lees ook :- Testosteron tekort ervaringen

Hoe worden bipolaire stoornissen gediagnosticeerd?

Over het algemeen raadplegen mensen met een bipolaire stoornis een arts wanneer ze zich in een depressieve fase bevinden. Omdat ze zelden over hun manische episodes praten, ofwel omdat ze ze niet hebben opgemerkt, ofwel omdat ze er niet over durven te praten, loopt de dokter het risico ze als een simpele depressie te diagnosticeren. Om deze reden wordt een bipolaire stoornis vaak laat ontdekt, na minstens drie of vier acute aanvallen, en soms jaren nadat de eerste symptomen optreden. Maar steeds vaker, geconfronteerd met depressieve symptomen, vraagt de arts zijn patiënt of hij fasen heeft meegemaakt waarin zijn humeur abnormaal goed was en of hij tijdens deze euforische periodes weinig sliep.

Hoe wordt een bipolaire stoornis behandeld?

Bij de behandeling van een bipolaire stoornis wordt doorgaans onderscheid gemaakt tussen:

• Acute therapie: De focus ligt op het verminderen van de depressieve of (hypo)manische symptomen.
• Faseprofylaxe: Dit is een preventieve behandeling van (hypo)manische en depressieve episodes. Dit moet het optreden van nieuwe episodes en stoornissen van de mentale functie en kwaliteit van leven voorkomen.

Acute therapie vindt meestal plaats in een ziekenhuis, eventueel ook in een dagkliniek. Afhankelijk van de episode worden medicatie en begeleidende therapieën (bijvoorbeeld psychotherapie) gebruikt. De therapiedoelen moeten gezamenlijk door de patiënt en de arts worden bepaald. Er vindt een intensieve controle plaats door de specialist in de psychiatrie (en psychotherapeutische geneeskunde) om de huidige doelen van de behandeling te bespreken, het verloop te bewaken en zo nodig behandelalternatieven aan te bieden.

Welke medicijnen worden gebruikt?

Welke medicatie wordt voorgeschreven bij een bipolaire stoornis hangt af van het beloop van de ziekte. Laboratoriumwaarden, die belangrijk zijn voor het volgen van de progressie, moeten voorafgaand aan de medicamenteuze behandeling worden verzameld.

De volgende groepen medicijnen worden gebruikt:

• Stemmingsstabilisatoren (ook faseprofylactica genoemd): Deze omvatten lithium en de anti-epileptica carbamazepine, valproïnezuur, lamotrigine enz. en antipsychotica.
• Antidepressiva: in het geval van een bipolaire stoornis mogen deze alleen worden gebruikt in combinatie met stemmingsstabilisatoren en niet in een gemengde episode.

De arts bespreekt met u de effecten en mogelijke bijwerkingen of interacties met andere medicijnen.

Hoe kan psychotherapie helpen?

Psychotherapie vormt een aanvulling op en ondersteunt de medicamenteuze behandeling van bipolaire stoornissen. Samen met de patiënt worden de therapiedoelen bepaald. Bijvoorbeeld: symptomen begrijpen en verlichten, kwaliteit van leven verbeteren en terugvallen voorkomen. Centraal staat de therapeutische relatie, de uitwisseling en het gesprek tussen de psychotherapeut en de patiënt over gedachten, gevoelens, klachten, problemen in het dagelijks leven of het vorige levensverhaal. Verschillende oefeningen – afhankelijk van de psychotherapeutische methode – kunnen deze uitwisseling ondersteunen of versterken. Ook sociale vaardigheden kunnen worden uitgebreid.

De zogenaamde psycho-educatie is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Dit is bedoeld om het begrip van de stoornis te bevorderen en de relatie met het dagelijks leven uit te leggen. Getroffenen kunnen onder andere ook leren hun gedrag, gevoelens en gedachten beter te begrijpen en te observeren en bij naderende episodes zo goed mogelijk tegenmaatregelen te nemen. Er wordt onder meer besproken welke waarschuwingssignalen vroegtijdig herkend kunnen worden, welke leefstijlfactoren helpend of belemmerend kunnen zijn en hoe om te gaan met tegenslagen of stemmingswisselingen.

Welke andere behandelingsmogelijkheden zijn er?

Andere behandelingsopties voor een bipolaire stoornis zijn onder meer:

• Lichttherapie: Deze methode wordt gebruikt bij een depressieve episode – vooral met een duidelijke herhaling in de wintermaanden. De patiënt kijkt een keer per dag (meestal ’s ochtends) een of twee keer per minuut in het witte licht van een tl-buis. De duur van een sessie ligt tussen de 30 en 120 minuten – afhankelijk van de lichtintensiteit. Dit proces duurt enkele weken. De arts zal u adviseren of medicatie mogelijk in verband kan worden gebracht met een hogere gevoeligheid voor licht.
• Waaktherapie: Deze vorm van behandeling is ook geschikt voor depressieve episodes. Er zijn twee tot drie waakperioden in een week, waarin de patiënt 36 tot 40 uur per keer wakker is. Als alternatief kan de nachtrust ook in de tweede helft van de nacht mislukken. Wakkere therapie wordt niet aanbevolen voor mensen met een neiging tot epilepsie, ernstige lichamelijke aandoeningen en psychotische symptomen.
• Elektroconvulsietherapie (ECT): Bij ECT (voorheen ook bekend als elektroconvulsietherapie) wordt een gegeneraliseerde aanval kunstmatig opgewekt door elektrische stimulatie van de hersenen. Dit gebeurt onder gecontroleerde omstandigheden onder kortdurende anesthesie. ECT is nu een gevestigde therapie voor ernstige depressieve en manische episodes.
• Sport/beweegtherapie: Sporten of bewegen heeft een positief effect op het mentaal welzijn. Bovenal moet de afleiding van negatieve gedachten, sociale interactie of het ervaren van een positief lichaamsgevoel een positief effect hebben op de stemming.
• Ontspanningsmethoden: Door onder professionele begeleiding ontspanningstechnieken te leren en te oefenen, leer je beter met stress om te gaan en tot rust te komen (o.a. progressieve spierontspanning volgens Jacobson).
• Ergotherapie: Ergotherapie heeft tot doel de getroffenen in staat te stellen weer meer deel te nemen aan het leven. Op deze manier wordt de onafhankelijkheid in het dagelijks leven (bijvoorbeeld zelfredzaamheid, huishoudelijke taken) bevorderd en daarmee de kwaliteit van leven verhoogd.

Ook muziektherapie of klinisch-psychologische behandeling kan worden ingezet. Een goed dagritme en een goede balans tussen de eisen van het dagelijks leven en recreatieve mogelijkheden zijn ook nuttig. Een regelmatige slaap-waakcyclus wordt ook aanbevolen. Alcohol en drugs daarentegen verergeren de aandoening. Stemmingsdagboeken kunnen ook nuttig zijn. De stemming, belangrijke gebeurtenissen van de dag, therapiemaatregelen etc. worden erin vastgelegd.

In een zelfhulpgroep kunnen getroffenen ook ideeën uitwisselen en van elkaar leren. Daarnaast bieden psychosociale diensten ondersteuning in het dagelijks leven. Bipolaire stoornis leidt meestal tot beperkingen in het omgaan met de sociale omgeving. Het is daarom belangrijk voor de getroffenen en hun families om sociale participatie weer mogelijk te maken.

Preventie bipolaire stoornis

Er is geen manier om het ontstaan van een bipolaire stoornis te voorkomen. Zodra de ziekte is vastgesteld, is het mogelijk om het optreden van bepaalde symptomen te voorkomen, hiervoor wordt aanbevolen een gezonde levensstijl in acht te nemen:

• krijg genoeg slaap;
• volg een regelmatig levensritme;
• drink geen alcohol;
• gebruik geen drugs;
• vermijd roken;
• een sportactiviteit uitoefenen;
• een gezond en uitgebalanceerd dieet volgen;
• gebruik geen medicatie (ook geen antidepressiva) zonder medisch advies;
• stressfactoren beperken;
• neem de voorgeschreven behandelingen en onderga therapie om herhaling te voorkomen.