Wat is een melanoom

Een melanoom of zwarte huidkanker is een zeer kwaadaardige huidtumor. Het wordt beschouwd als de gevaarlijkste vorm van alle huidkankerziekten, omdat het kan leiden tot secundaire tumoren bij elke vijfde getroffen persoon. Melanomen ontstaan ​​vooral in gebieden die aan de zon zijn blootgesteld. Omdat melanomen vaak ontstaan ​​uit moedervlekken, zijn ze meestal moeilijk te herkennen voor leken. De belangrijkste behandelingsmethode is chirurgische verwijdering van het huidkankergebied.

Nieuwe diagnoses van melanoom nemen wereldwijd toe. In Zwitserland doen zich elk jaar 2500 nieuwe gevallen voor, waarvan bijna een derde bij jongeren onder de 50 jaar. Dit maakt melanoom de vijfde meest voorkomende vorm van kanker. Vrijetijdsactiviteiten zoals vaker zonnebaden met zonnebrand, vooral in de kindertijd, worden als redenen voor het vaker voorkomen van melanoom genoemd. Dat het aantal diagnoses toeneemt, kan ook komen doordat melanomen dankzij goede medische zorg in Zwitserland eerder kunnen worden opgespoord dan enkele jaren geleden.

Definitie van melanoom

Melanoom is een kanker van de huid, dat wil zeggen een kwaadaardige tumor die ontstaat uit huidcellen. Dit zijn in dit geval de cellen die melanine produceren (pigment dat kleur geeft aan huid, lichaamshaar en haar): de melanocyten.

De ontwikkeling van een melanoom is aanvankelijk oppervlakkig ter hoogte van de epidermis. We praten over melanoom in situ. Wanneer het blijft uitzetten, zal het melanoom dieper groeien. Er wordt dan gezegd dat de kanker invasief is. In dit stadium kunnen kankercellen zich losmaken van de oorspronkelijke tumor, andere delen van het lichaam koloniseren en metastasen (secundaire kankers) veroorzaken.

Melanomen komen vaak voor in blootgestelde delen van de huid, omdat UV-stralen een belangrijke risicofactor zijn. Sommige vormen kunnen echter voorkomen in niet-belichte gebieden. Er zijn vier hoofdvormen van melanoom:

• oppervlakkig uitgebreid melanoom (tussen 60 en 70% van de gevallen) dat geassocieerd is met de ontwikkeling van ernstige zonnebrand in het verleden;
• Dubreuilh-melanoom of maligne melanoom van het lentigo-type (tussen 5 en 10% van de gevallen) dat gepaard gaat met herhaalde blootstelling aan ultraviolette (UV) stralen;
• nodulair melanoom (minder dan 5% van de gevallen) dat zich snel ontwikkelt en op elk deel van de huid kan verschijnen, zelfs op niet-blootgestelde gebieden;
• acrolentigineus melanoom of melanoom van de extremiteiten dat niet gepaard gaat met overmatige blootstelling aan UV-stralen en dat over het algemeen wordt waargenomen bij personen met een donkere huid.

Lees ook :- Uitslag in nek

Oorzaken van melanoom

De meeste melanomen ontstaan uit nieuwe formaties en slechts 20-30% komt voort uit reeds bestaande. Een van de mogelijke oorzaken is overmatige blootstelling of onvoldoende bescherming tegen UV-stralen (UVA en UVB) van de zon en/of lampen en zonnebanken.

UV-stralen zijn in feite verantwoordelijk voor het veroorzaken van mutaties in het cellulaire DNA van melanocyten en dus voor hun tumortransformatie.

Verder zijn er ook veel risicofactoren die een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van melanoom:

• Verminderd immuunsysteem: door ziekte, medicijnen of orgaantransplantaties
• Huidtype of -kleur: Melanoom komt vaker voor bij mensen met een lichte huid en sproeten. De oorzaak is de lagere hoeveelheid eumelanine (die de huid kan beschermen tegen schade door de zon), vergeleken met pheomelanine (hoger bij mensen met een lichte huid)
• Oog- en haarkleur: mensen met licht haar en ogen hebben meer kans op melanoom
• Hoge aanwezigheid van moedervlekken: hoe meer moedervlekken u heeft en hoe groter hun omvang, hoe groter het risico op het ontwikkelen van melanoom
• Eerdere huidkankers: degenen die eerder huidkanker hebben gehad (melanoom of niet) hebben een hoger risico om er een te krijgen
• Familiegeschiedenis: als familieleden gediagnosticeerd zijn met melanoom, verhoogt het risico om er een te ontwikkelen. Ongeveer 10% van de melanomen wordt ook veroorzaakt door een erfelijke genetische mutatie
• Voorgeschiedenis van zonnebrand: een of meer ernstige zonnebrand met blaarvorming kan het risico op melanoom verhogen
• Woon dichter bij de evenaar of op grotere hoogte: de zonnestralen zijn directer en de UV-straling is groter

Lees ook :- Wat is herpes

Wat zijn de symptomen van melanoom?

Melanoom kan zich in elk deel van de huid ontwikkelen, met een grotere kans op de gebieden die het vaakst worden blootgesteld aan zonlicht. Melanomen kunnen zowel uit reeds bestaande naevi (naevi) als uit het niets ontstaan. Om deze reden is het raadzaam om regelmatig een grondige zelfcontrole van huidvlekken uit te voeren. De ABCDE-regel is de eerste stap op weg naar preventie, omdat het helpt om een naevus te onderscheiden van een melanoom:

• Asymmetrie: moedervlekken zijn symmetrisch, terwijl melanoom asymmetrisch is.
• Onregelmatige randen: de randen van een moedervlek zijn regelmatig, die van een melanoom zijn gekarteld.
• Inhomogene kleur: moedervlekken hebben een enkele en uniforme kleur, terwijl melanoom meerdere kleuren kan hebben.
• Diameter groter dan 6 mm: moedervlekken groeien tot een diameter van 6 mm. Melanomen zijn meestal groter dan 6 mm.
• Evolutie: De snelle groei van een moedervlek of pigmentvlek moet leiden tot een vermoeden van een melanoom.

Bij constatering van een (of meer) van deze symptomen is het raadzaam om uw arts te raadplegen, die een dermatologisch bezoek kan voorstellen. Melanomen die zich in het oog ontwikkelen, veroorzaken meestal visuele stoornissen en kunnen gemakkelijk worden gediagnosticeerd door middel van een oogonderzoek.

In zeldzamere gevallen kan melanoom zich echter ook ontwikkelen in delen van het lichaam die niet goed zichtbaar zijn, bijvoorbeeld onder de nagels, in de mond of in de spijsverterings-, urine- en genitale slijmvliezen. In deze gevallen is het moeilijker te diagnosticeren, ook omdat het gemakkelijk te verwarren is met andere, meer voorkomende pathologieën.

Lees ook :- De bof symptomen

Diagnose van melanoom

De vroege diagnose van huidkanker speelt daarom een ​​beslissende rol. De eerste stap naar een juiste diagnose is een zorgvuldig klinisch onderzoek, uitgevoerd door ervaren dermatologen.
Het klinisch onderzoek maakt het mogelijk om de risicopersonen te identificeren (op basis van het fototype, het type en het aantal gepigmenteerde huidlaesies, eventuele genetische, omgevings- en bijkomende ziektefactoren) en hen te leiden naar gerichte instrumentele onderzoeken (dermatoscopie en videodermatoscopie) en meer frequente controles.

Dermatoscopie bestaat uit de observatie van de naevi met behulp van een speciaal instrument dat een epiluminescentiemicroscoop wordt genoemd of, eenvoudiger, een dermatoscoop. Het is een eenvoudige en pijnloze procedure, waarmee u het “interne” aspect van een naevus kunt visualiseren, het aspect dat niet zichtbaar is voor het blote oog. Bij proefpersonen met neoplastisch risico wordt het verkregen beeld geanalyseerd door een computer en opgeslagen in het geheugen voor latere vergelijkingen. Op deze manier is het mogelijk om de kwaadaardige evolutie van een huidlaesie vroegtijdig te detecteren en dienovereenkomstig in te grijpen.
In sommige gevallen is het voor een juiste diagnose noodzakelijk om histologisch onderzoek uit te voeren door middel van een huidbiopsie , die onder lokale anesthesie in een poliklinische setting wordt uitgevoerd. Huidbiopsie kan worden uitgevoerd door de laesie volledig te verwijderen (excisiebiopsie) of, in het geval van grote laesies en op bepaalde locaties (bijv. gezicht), door een klein stukje weefsel te verwijderen (incisiebiopsie). Het histologisch onderzoek dient ook om de lokale stadiëring van het neoplasma te bepalen.

Behandeling van melanoom

De dermatoloog zal verdachte huidveranderingen nader bekijken met een gereflecteerde lichtmicroscoop, de dermatoscoop. De arts verwijdert merkbare pigmentveranderingen en knobbeltjes direct onder plaatselijke verdoving. Vervolgens laat hij het verwijderde weefsel in een laboratorium onderzoeken (technische term: excisiebiopsie). Onder andere het type melanoom, de tumordikte volgens Breslow en de penetratiediepte volgens Clark worden bepaald.

Andere diagnostische maatregelen zijn:

• Gespreide diagnostiek: om secundaire tumoren uit te sluiten of te vinden, kan de arts echografie gebruiken om de lymfeklieren, buik en bekken en röntgenfoto’s van de borst of longen te maken en ook een magnetische resonantie beeldvorming (MRI) van het hoofd of een botscintigrafie van het skelet gedaan.
• Schildwachtklieren: De arts controleert ook de zogenaamde schildwachtklieren (ook wel schildwachtklieren genoemd). Dit is de dichtstbijzijnde lymfeklier waar het weefselvocht (technische term: lymfe) met mogelijke kankercellen uit de tumor als eerste doorheen stroomt. Als het melanoom dikker is dan een millimeter, neemt de arts een weefselmonster uit de schildwachtklier. Als hier kankercellen worden gevonden, worden ook de lymfeklieren verwijderd.

Enscenering

Net als bij andere vormen van kanker (zie prostaatkanker, darmkanker), worden melanomen onderverdeeld in verschillende stadia (technische term: stadiëring). De zogenaamde TNM-classificatie, die voor bijna alle tumoren wordt gebruikt en de verspreiding van de tumor beschrijft, is gebruikelijk. “T” staat voor “tumor” en geeft de grootte van de tumor aan en hoe diep deze in het weefsel is doorgedrongen. “N” staat voor “knopen” of lymfeklieren en geeft aan hoeveel lymfeklieren worden aangetast door de kankercellen. “M” is de afkorting voor “metastasen” en geeft aan waar en hoeveel secundaire tumoren zich hebben gevormd.

Behandelingsopties

Welke behandeling geschikt is voor een melanoom hangt vooral af van waar de tumor zit, hoe groot deze is, hoe diep deze in het weefsel is doorgedrongen en of er uitzaaiingen zijn gevormd. De keuze van de therapie hangt af van de algemene gezondheidstoestand van de getroffenen, hun persoonlijke houding en hun leeftijd. De behandeling van zwarte huidkanker, die al secundaire tumoren heeft gevormd, is de afgelopen tien jaar aanzienlijk veranderd en heeft geleid tot betere kansen op succes. Niet langer chemotherapie, maar immunotherapie en gerichte therapieën zijn nu de eerste keuze.

De therapieën in detail:

• Melanoomoperatie: Bij het minste vermoeden van een melanoom verwijdert de dermatoloog een huidverandering volledig. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. Het weefsel wordt vervolgens pathologisch onderzocht. Als het vermoeden wordt bevestigd, hangt de verdere procedure af van de penetratiediepte van het melanoom. De arts snijdt gezonde huid en onderhuids vetweefsel weg met een veiligheidsmarge van één tot twee centimeter.
• Lymfeklierchirurgie: als er micrometastasen worden gevonden in de schildwachtklier, raden deskundigen aan om de aangrenzende lymfeklieren operatief te verwijderen (radicale lymfadenectomie) om de prognose van de getroffenen te verbeteren.
• Werking van orgaanmetastasen: Als er individuele secundaire tumoren worden gevonden in organen zoals de longen, kunnen deze – afhankelijk van de locatie – ook operatief worden verwijderd.
• Bestralingstherapie: Tegen uitzaaiingen die niet operatief verwijderd kunnen worden – bijvoorbeeld in de hersenen – kan getracht worden de secundaire tumoren te vernietigen door middel van bestraling (technische term: stereotactische bestraling).
• Immunotherapie: Immunologische behandelingen hebben tot doel het immuunsysteem van het lichaam te versterken, zodat het beter in staat is om met kanker om te gaan. Interferon-alpha wordt in verschillende doseringen en voor verschillende tijdsduur gebruikt als ondersteunende (adjuvante) therapie, bijvoorbeeld bij hoogrisicomelanomen, om de kleinste, voorheen onopgemerkte secundaire tumoren te bestrijden en het ziektevrije interval te verlengen. Interferontherapie verbetert ook de prognose voor melanomen met een tumordikte van meer dan 1,5 millimeter en lymfekliermetastasen. Zogenaamde monoklonale antistoffen zoals ipilimumab, pembrolizumab en nivolumab leiden soms tot goede resultaten bij melanomen met metastasen op afstand.
• Gerichte therapie: Hierbij wordt gericht actie ondernomen tegen melanoomcellen die bepaalde mutaties hebben. De geneesmiddelen vemurafenib en dabrafenib hebben vaak hoge responspercentages bereikt bij gemetastaseerd melanoom, en bij sommige van de behandelde patiënten lijkt overleving op lange termijn mogelijk met deze behandeling. Bijwerkingen zijn gewrichts- en hoofdpijn, misselijkheid, haaruitval en jeuk. Combinaties met andere actieve ingrediënten zoals trametinib of cobimetinib zijn relatief nieuw.
• Chemotherapie: Chemotherapie is nu de tweede keus behandeling na gerichte en immuno-oncologische therapieën. Afhankelijk van het tumorstadium en de uitzaaiingen is er keuze uit chemotherapie met één middel (monotherapie) of meerdere cytostatica (polychemotherapie) (bijvoorbeeld met dacarbazine). Omdat de gebruikte middelen ook gezonde cellen beschadigen, is er een hele reeks ongewenste effecten zoals misselijkheid en haaruitval.

Deze behandelingen worden afzonderlijk of in combinatie toegepast. Als ze worden gecombineerd, kan dit gelijktijdig of opeenvolgend worden gedaan. Het belangrijkste doel is om de tumor volledig of zo volledig mogelijk te verwijderen. Het is voor de getroffenen belangrijk om de therapiesuggesties goed te controleren, uitgebreid advies in te winnen en ook een second opinion van een specialist te krijgen.

Deelname aan klinische onderzoeken

Ondanks veel nieuw ontwikkelde middelen is de effectiviteit bij gevorderd melanoom met uitzaaiingen vaak beperkt. Klinische studies kunnen de getroffenen therapieopties bieden die buiten deze studies niet toegankelijk zijn en die zich in de toekomst kunnen ontwikkelen tot nieuwe therapiestandaarden. Vooral degenen met zeldzame soorten melanoom of een slechtere prognose kunnen baat hebben bij deelname aan het onderzoek.

Psychosociale zorg

Kanker zet het leven vaak op zijn kop. De diagnose en de daaropvolgende behandelingen kunnen zeer belastend zijn voor de getroffenen en hun families. Naast de zogenaamde psychologische aanpassingsstoornissen als gevolg van de moeilijke leefsituatie, lijden veel van de getroffenen ook aan depressies en angststoornissen. Naar schatting zoekt ongeveer een derde van de kankerpatiënten professionele hulp. Daarom hebben veel ziekenhuizen afdelingen voor psycho-oncologie waar speciaal opgeleide psychiaters, psychologen en psychotherapeuten de getroffenen opvangen. De Kankerliga geeft ook advies over het kankermeldpunt.

Nazorg

De dermatoloog plant vervolgonderzoeken voor melanomen in met tussenpozen van drie tot zes maanden. Hiervoor zijn drie redenen. Aan de ene kant houdt goed behandelde zwarte huidkanker ook het risico in van uitzaaiingen – meestal binnen de vijf jaar na de behandeling. Ten tweede wil de dermatoloog in een vroeg stadium kunnen vaststellen of het verwijderde melanoom terugkeert. Dat kan in een periode van tien jaar. Bovendien hebben de getroffenen een verhoogd risico op het ontwikkelen van een ander melanoom vanwege hun geschiedenis.

Voorkom melanoom

Het wordt erkend dat overmatige blootstelling aan UV-stralen de belangrijkste risicofactor voor melanoom is. Preventie bestaat met name uit:

• blootstelling aan de zon beperken, vooral tijdens de heetste uren;
• bescherm jezelf door een beschermende crème en beschermende kleding aan te brengen;
• vermijd kunstmatige bruining in de cabine.

Vroege detectie van melanoom is ook essentieel om de ontwikkeling ervan te beperken en complicaties te voorkomen. Het wordt aanbevolen om regelmatig een zelfonderzoek van uw huid uit te voeren met behulp van de criteria van de “ABCDE”-regel die hierboven is weergegeven. Een naaste kan een bijdrage leveren aan het onderzoek naar ontoegankelijke gebieden. In geval van twijfel en voor een vollediger onderzoek is het raadplegen van een gezondheidsprofessional essentieel.